Të Drejtat e Komuniteteve dhe Pjesëtarëve të tyre

Neni 57

Parimet e Përgjithshme

1) Banorët që i përkasin një grupi të njëjtë kombëtar ose etnik, gjuhësor ose fetar, tradicionalisht të pranishëm në territorin e Republikës së Kosovës (Komunitetet), gëzojnë të drejta të veçanta, të përcaktuara me këtë Kushtetutë, krahas të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, të përcaktuara në Kapitullin II të kësaj Kushtetute.

2) Çdo pjesëtar i komunitetit do të ketë të drejtën që të zgjedhë lirisht nëse do të trajtohet ose të mos trajtohet si pjesëtar i komunitetit dhe nga kjo zgjedhje ose nga ushtrimi i të drejtave që ndërlidhen me këtë zgjedhje, nuk do të rezultojë asnjë diskriminim.

3) Pjesëtarët e komuniteteve do të kenë të drejtë që të shprehin, të avancojnë dhe të zhvillojnë lirisht identitetin dhe atributet e tyre si komunitet.

4) Ushtrimi i këtyre të drejtave do të bartë me vete detyrimet dhe përgjegjësitë për të vepruar në pajtim me ligjin e Republikës së Kosovës, dhe nuk i cenon të drejtat e të tjerëve.

Droits des communautés et de leurs membres

Article 57

Principes généraux

1) Les habitants appartenant au même groupe national ou ethnique, linguistique ou religieux, traditionnellement présents sur le territoire de la république du Kosovo (Communautés), ont des droits spécifiques tels que définis dans la présente Constitution, en plus des droits de l'Homme et des libertés fondamentales prévues dans le chapitre II de la présente Constitution.

2) Tout membre d'une communauté a le droit de choisir librement d'être reconnu ou de ne pas être reconnu comme tel et aucune discrimination ne doit résulter de ce choix ou de l'exercice des droits qui est rattaché à ce choix.

3) Les membres des communautés ont le droit d'exprimer librement, de promouvoir et de développer leur identité et les attributs de leur communauté.

4) L'exercice de ces droits doit porter sur les devoirs et les responsabilités d'agir en conformité avec les lois de la république du Kosovo et ne doit pas violer les droits d'autrui.

Përgjegjësitë e Shtetit

1) Republika e Kosovës siguron kushtet e duhura, të cilat u mundësojnë komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre që të ruajnë, të mbrojnë dhe të zhvillojnë identitetin e tyre. Qeveria do të përkrahë veçanërisht nismat kulturore të komuniteteve dhe pjesëtarëve të tyre, përfshirë këtu
edhe nëpërmjet ndihmës financiare.

2) Republika e Kosovës do të promovoj frymën e tolerancës, dialogut dhe do të mbështesë pajtimin ndërmjet komuniteteve dhe do të respektoj standardet e përcaktuara me Konventën Kornizë të Këshillit të Evropës për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare dhe me Kartën
Evropiane për Gjuhët Rajonale ose të Pakicave.

3) Republika e Kosovës do të ndërmerr të gjitha masat e nevojshme për të mbrojtur personat të cilët mund t’u nënshtrohen kërcënimeve ose veprimeve diskriminuese, armiqësisë a dhunës, si rrjedhojë e identitetit të tyre kombëtar, etnik, kulturor, gjuhësor ose fetar.

4) Republika e Kosovës, sipas nevojës, do të miratojë masa adekuate për të promovuar një barazi të plotë dhe efektive ndërmjet pjesëtarëve të komuniteteve në të gjitha fushat e jetës ekonomike, shoqërore, politike dhe kulturore. Masat e tilla nuk do të konsiderohen të jenë vepër e diskriminimit.

5) Republika e Kosovës do të promovoj ruajtjen e trashëgimisë fetare dhe kulturore të të gjitha komuniteteve, si pjesë përbërëse e trashëgimisë së Kosovës. Republika e Kosovës do të ketë detyrë të posaçme për të siguruar mbrojtjen efektive të tërësisë së objekteve dhe monumenteve të rëndësisë kulturore dhe fetare për komunitetet.

6) Republika e Kosovës ndërmerr veprime efektive kundër të gjithë atyre që pengojnë gëzimin e të drejtave të pjesëtarëve të komuniteteve. Republika e Kosovës do të përmbahet nga politikat ose praktikat që kanë për qëllim asimilimin, kundër vullnetit të tyre, të personave që u përkasin komuniteteve, dhe do t’i mbrojë ata persona nga çfarëdo veprimi që ka për qëllim një asimilim të tillë.

7) Republika e Kosovës siguron, në baza jodiskriminuese, që të gjitha komunitetet dhe pjesëtarët e tyre të mund të ushtrojnë të drejtat e tyre, të specifikuara me këtë Kushtetutë.

Article 58

Responsabilités de l'État

1) La république du Kosovo assure des conditions appropriées permettant aux communautés et à leurs membres de préserver, de protéger et de développer leur identité. Le gouvernement doit notamment soutenir les initiatives culturelles des communautés et de leurs membres, y compris par une assistance financière.

2) La république du Kosovo doit promouvoir un esprit de tolérance, de dialogue et de soutien à la réconciliation entre les communautés et le respect des normes énoncées dans la Convention-cadre du Conseil de l'Europe pour la protection des minorités nationales et la Charte européenne des langues régionales ou minoritaires.

3) La république du Kosovo doit prendre toutes les mesures nécessaires pour protéger les personnes qui peuvent faire l'objet de menaces ou d'actes de discrimination, d'hostilité ou de violence, en raison de leur appartenance nationale, ethnique ou de leur identité culturelle, linguistique ou religieuse.

4) La république du Kosovo adopte des mesures appropriées qui peuvent être nécessaires pour promouvoir, dans tous les domaines de la vie économique, sociale, politique et culturelle, l'égalité pleine et effective entre les membres des communautés. Ces mesures ne doivent pas être considérées comme des actes de discrimination.

5) La république du Kosovo doit promouvoir la préservation du patrimoine culturel et religieux de toutes les communautés en tant que partie intégrante du patrimoine du Kosovo. La république du Kosovo doit avoir comme obligation particulière d'assurer une protection efficace de l'ensemble des sites et des monuments d'importance culturelle et religieuse pour les communautés.

6) La république du Kosovo doit prendre des mesures efficaces contre tous ceux qui portent atteinte à la jouissance des droits des membres des communautés. La république du Kosovo s'abstient de toute politique ou de toute pratique visant contre leur gré l'assimilation des personnes appartenant à des communautés, et protège ces personnes contre toute action poursuivant une telle assimilation.

7) La république du Kosovo garantit, sur une base non discriminatoire, que toutes les communautés et leurs membres puissent exercer leurs droits précisés dans la présente Constitution.

Të Drejtat e Komuniteteve dhe Pjesëtarëve të Tyre

Pjesëtarët e komuniteteve kanë të drejtë që, në mënyrë individuale ose si komunitet:

(1) të shprehin, mbajnë dhe zhvillojnë kulturën e tyre dhe të ruajnë elementet thelbësore të identitetit të tyre, përkatësisht fenë, gjuhën, traditat dhe kulturën e tyre;

(2) të marrin arsimim publik në të gjitha nivelet, në njërën nga gjuhët zyrtare të
Republikës se Kosovës, sipas zgjidhjes së tyre;

(3) të marrin arsimim publik parafillor, fillor dhe të mesëm, në gjuhën e tyre, deri në masën e përcaktuar me ligj, ku pragu për themelimin e paraleleve a shkollave të veçanta për këtë qëllim, do të jetë më i ulët sesa ai që përcaktohet rëndom për institucionet arsimore;

(4) të themelojnë dhe të menaxhojnë institucionet private të arsimit dhe trajnimit, për të cilat mund të jepet ndihma financiare publike, në pajtim me ligjin dhe standardet ndërkombëtare;

(5) të përdorin gjuhën dhe alfabetin e tyre lirisht në jetën private dhe publike;

(6) të përdorin gjuhën dhe alfabetin e tyre në marrëdhëniet e tyre me autoritetet komunale ose me zyrat lokale të autoriteteve qendrore në fushat në të cilat ata përfaqësojnë një pjesë të mjaftueshme të popullatës, në pajtim me ligjin. Shpenzimet e bëra për interpretuesit ose përkthyesit, do të mbulohen nga autoritetet kompetente;

(7) të përdorin dhe të shfaqin simbolet e komunitetit, në pajtim me ligjin dhe standardet ndërkombëtare;

(8) të regjistrojnë emrat personal në formën e tyre origjinale dhe në shkrimin e gjuhës së tyre, si dhe emrat e tyre t’i kthejnë në formën origjinale, nëse u janë ndryshuar me dhunë;

(9) të kenë emërtime lokale, emërtime të rrugëve dhe tregues të tjerë topografikë, që pasqyrojnë dhe janë të ndjeshëm ndaj karakterit shumetnik dhe shumëgjuhësor të zonës përkatëse;

(10) të kenë qasje të garantuar dhe përfaqësim të veçantë në mediet transmetuese publike si dhe programet në gjuhën e tyre, në pajtim me ligjin dhe standardet ndërkombëtare;

(11) të krijojnë dhe të përdorin mediet e tyre vetjake, përfshirë këtu ofrimin e
informacioneve në gjuhën e tyre, ndër të tjera, përmes gazetave ditore e shërbimeve kabllore, dhe përdorimin e një numri të rezervuar të frekuencave për mediet  elektronike, në pajtim me ligjin dhe standardet ndërkombëtare. Republika e Kosovës do të marrë të gjitha masat e nevojshme për sigurimin e një plani ndërkombëtar të frekuencave, për t’i mundësuar komunitetit Serb në Kosovë qasje në një kanal televiziv të pavarur, të licencuar në gjuhën Serbe, në mbarë Republikën e Kosovës;

(12) të gëzojnë kontakte të papenguara ndërmjet tyre përbrenda Republikës së Kosovës, dhe të themelojnë e të mbajnë kontakte të lira dhe paqësore me personat në cilindo shtet, sidomos me ata që kanë të përbashkët identitetin etnik, kulturor, gjuhësor a fetar, ose trashëgiminë e përbashkët kulturore, në pajtim me ligjin dhe standardet ndërkombëtare;

(13) të gëzojnë kontakte të papenguara me dhe të marrin pjesë, pa diskriminim, në aktivitetet e organizatave joqeveritare lokale, rajonale dhe ndërkombëtare;

(14) të themelojnë shoqata të kulturës, artit, shkencës dhe arsimit, si dhe shoqata të studiuesve e shoqata të tjera për shprehjen, avancimin dhe zhvillimin e identitetit të tyre.

Article 59

Droits des communautés et de leurs membres

Les membres des communautés ont le droit, individuellement ou collectivement:

(1) d'exprimer, de maintenir et de développer leur culture, et de préserver les éléments essentiels de leur identité, à savoir leur religion, leur langue, leurs traditions et leur culture;

(2) de recevoir une instruction publique dans l'une des langues officielles de la république du Kosovo, selon leur choix à tous les niveaux;

(3) de recevoir un enseignement préscolaire, primaire et secondaire d'instruction publique, dans leur propre langue selon les mesures prévues par la loi, avec des seuils pour l'établissement d'écoles ou de classes spécifiques à cette fin étant inférieurs à ceux normalement prévus pour les établissements d'enseignement;

(4) de fonder et de gérer leurs propres établissements d'enseignement et de formation privés pour lesquels une aide financière publique peut être accordée, en conformité avec la loi et les normes internationales;

(5) d'utiliser leur langue et leur alphabet librement en privé et en public;

(6) d'utiliser leur langue et leur alphabet dans leurs relations avec les autorités municipales ou les bureaux locaux des autorités centrales dans les zones où ils représentent une partie suffisante de la population, conformément à la loi. Les coûts encourus pour le recours à un interprète ou à un traducteur doivent être pris en charge par les autorités compétentes;

(7) d'utiliser et d'afficher les symboles de la communauté, conformément à la loi et aux normes internationales;

(8) d'avoir des noms personnels enregistrés selon leur forme originale et dans l'alphabet de leur langue, ainsi que de revenir à des noms originaux qui auraient été modifiés de force;

(9) d'avoir des noms locaux, des noms de rue et d'autres indications topographiques qui reflètent et sont sensibles au caractère multi-ethnique et multilingue de la région concernée;

(10) d'avoir un accès garanti à la représentation spéciale dans les médias de services publics de radiodiffusion ainsi qu'à la programmation dans leur langue, conformément à la loi et aux normes internationales;

(11) de créer et d'utiliser leurs propres médias, y compris de fournir des informations dans leur langue par l'intermédiaire, entre autres, de quotidiens et de services de câble, et de l'usage d'un certain nombre de fréquences réservées pour des médias électroniques, conformément à la loi et aux normes internationales. La république du Kosovo doit prendre toutes les mesures nécessaires pour assurer une plage de fréquences internationales afin de permettre l'accès de la communauté des Serbes du Kosovo à un canal de télévision indépendant en langue serbe à l'échelle du Kosovo;

(12) d'avoir des contacts sans entraves entre elles au sein de la république du Kosovo et d'établir et de maintenir des contacts libres et pacifiques avec des personnes dans n'importe quel État, en particulier celles avec lesquelles elles partagent une identité ethnique, culturelle, linguistique ou religieuse, ou un patrimoine culturel commun, en conformité avec la loi et les normes internationales;

(13) d'avoir des contacts sans entrave et de participer sans discrimination à des activités reliées à des organisations non gouvernementales locales, régionales et internationales;

(14) de créer des associations pour la culture, l'art, la science et l'éducation ainsi que des associations scientifiques et autres pour l'expression, la promotion et le développement de leur identité.

Neni 60

Këshilli Konsultativ për Komunitete

1) Një Këshill Konsultativ për Komunitete vepron nën autoritetin e Presidentit të Republikës së Kosovës, në të të cilin përfaqësohen të gjitha komunitetet.

2) Këshilli Konsultativ për Komunitete përbëhet, përveç të tjerësh, nga përfaqësues të asociacioneve të komuniteteve.

3) Mandati i Këshillit Konsultativ për Komunitete përfshin:

(1) ofrimin e një mekanizmi për shkëmbimin e rregullt ndërmjet komuniteteve dhe Qeverisë së Kosovës;

(2) mundësinë e komuniteteve për të komentuar në një fazë të hershme nismat legjislative dhe politike, të cilat mund të përgatiten nga Qeveria, për të sugjeruar nisma të tilla dhe për të kërkuar që pikëpamjet e tyre të përfshihen në projektet dhe programet përkatëse;

(3) çdo përgjegjësi a funksion tjetër, në pajtim me ligjin.

Neni 61

Përfaqësimi në Punësim në Institucionet Publike

Komunitetet dhe pjesëtarët e tyre do të kenë të drejtë për përfaqësim të barabartë në punësim në organet publike dhe ndërmarrjet publike në të gjitha nivelet, përfshirë këtu veçanërisht në shërbimin policor në zonat e banuara me komunitetin përkatës, duke respektuar në të njëjtën kohë rregullat që kanë të bëjnë me kompetencën dhe integritetin e qeverisjes së administratës publike.

Article 60

Conseil consultatif des communautés

1) Un Conseil consultatif des communautés agit sous l'autorité du président de la république du Kosovo au sein duquel toutes les communautés doivent être représentées.

2) Le Conseil consultatif des communautés doit être composé, entre autres, de représentants d'associations des communautés.

3) Le mandat du Conseil consultatif des communautés doit:

(1) fournir un mécanisme pour l'échange régulier entre les communautés et le gouvernement du Kosovo.

(2) permettre aux communautés la possibilité de se prononcer à un stade préliminaire sur les initiatives législatives ou politiques qui peuvent être préparées par le gouvernement, de proposer de telles initiatives et de chercher à faire valoir leur point de vue intégré dans les programmes et projets pertinents.

(3) avoir toute autre responsabilité et fonction prévue, conformément à la loi.

Article 61

Représentation en matière d'emploi dans les institutions publiques

Les communautés et leurs membres ont le droit à une représentation équitable en matière d'emploi dans les institutions publiques et les entreprises de propriété publique à tous les niveaux, y compris en particulier dans le service de police dans les zones habitées par la communauté concernée, tout en respectant les règles de compétence et d'intégrité qui régissent l'administration publique.

Përfaqësimi në Organet e Pushtetit Lokal

1) Në komunat në të cilat së paku dhjetë për qind (10%) të banorëve u përkasin komuniteteve, të cilat në ato komuna nuk janë shumicë, posti i zëvendëskryetarit për komunitete të kuvendit të komunës do të rezervohet për një përfaqësues nga radhët e këtyre komuniteteve.

2) Postin e zëvendëskryetarit do ta mbajë kandidati që i përket popullatës që nuk është shumicë, që ka marrë shumicën e votave në listën e hapur të kandidatëve për zgjedhje për kuvendin e komunës.

3) Zëvendëskryetari për komunitetet, do të promovojë dialog ndërmjet komuniteteve dhe shërben si pikë formale e kontaktit për adresimin e brengave dhe interesave të komuniteteve që nuk janë shumicë në takimet e kuvendit të komunës dhe në punët e saj. Zëvendëskryetari
gjithashtu është përgjegjës për shqyrtimin e ankesave që parashtrohen nga komunitetet ose pjesëtarët e tyre, nëse aktet a vendimet e kuvendit të komunës shkelin të drejtat e tyre të garantuara me Kushtetutë. Zëvendëskryetari këto çështje i’a referon kuvendit të komunës,
për rishqyrtimin e aktit a të vendimit të marrë.

4) Në rast se kuvendi i komunës vendos që të mos rishqyrtojë aktin a vendimin e vet, ose nëse zëvendëskryetari vlerëson se, edhe pas rishqyrtimit rezultati përbën shkelje të të drejtave të garantuara me Kushtetutë, ai/ajo mund të parashtrojë çështjen drejtpërdrejt në jykatën Kushtetuese, e cila mund të vendosë nëse do të pranojë ta shqyrtojë rastin përkatës.

5) Në këto komuna përfaqësimi në organin ekzekutiv për komunitetet që nuk janë shumicë në Republikën e Kosovës është i garantuar.

Article 62

Représentation dans les institutions du gouvernement local

1) Dans les municipalités où au moins 10 % des résidents appartiennent aux communautés minoritaires de ces municipalités, un poste de vice-président du conseil municipal pour les communautés est réservé pour un représentant de ces communautés.

2) La fonction de vice-président doit être réservée au candidat minoritaire qui a obtenu le plus de votes sur la liste ouverte des candidats pour l'élection au conseil municipal.

3) Le vice-président pour les communautés doit promouvoir le dialogue intercommunautaire et servir de point de contact officiel pour répondre aux préoccupations et intérêts des communautés minoritaires aux réunions du conseil et de ses travaux. Le vice-président sera également chargé d'examiner les demandes des communautés ou de leurs membres des actes ou décisions du conseil municipal, qui violeraient leurs droits garantis par la Constitution. Le vice-président renvoie ces questions a conseil municipal pour le réexamen des actes ou décisions.

4) Dans le cas où le conseil municipal choisit de ne pas revenir sur ses actes ou décisions, ou si le vice-président estime que le résultat, après réexamen, présente une violation d'un droit constitutionnel garanti par la Constitution, ce dernier peut soumettre l'affaire directement à la Cour constitutionnelle, qui peut décider ou non d'accepter la question à des fins d'examen.

5) Dans ces municipalités, la représentation des communautés minoritaires dans la république du Kosovo au sein d'un organisme de l'administration municipale est garanti.